Digitale eenzaamheid en depressie. Of wanneer het perfecte leventje van anderen ons deprimeert

Weet je, die foto's die je op Instagram plaatst van dat oogverblindende perfecte lijf (verkregen in een fitnesszaak waar je niet hebt betaald), geretoucheerd in het schoonheidssalon (waarmee je een samenwerkingsovereenkomst afsloot), gebruind op die perfecte Caraïbische vakantie (betaald door het reisbureau) en nauwelijks bedekt door dat kleine bikinietje waar ik een halve maand voor moet werken (maar dat jij gratis kreeg), motiveren mij niet om een beter mens te worden. Ze geven me niet het duwtje dat ik nodig heb om zes uur 's morgens uit mijn warme bed te kruipen voor een loopje in de regen in dat park naast mijn huis. Ze inspireren me niet om een uurtje eerder op te staan om mooie pannenkoeken te bakken, die fotogenieke stapel die je als het perfect ogende ontbijt presenteert (altijd gedecoreerd met aardbeien, hoe vind je die toch het hele jaar door?). Dat ontbijt dat je elke dag deelt met een filter die doet geloven dat jouw huis elke dag van het jaar in een zomers licht baadt. Die foto's waarop je met die goed zichtbare dij- en buikspieren pronkt zullen me niet tegenhouden om een zittend leven te leiden, zonder de wilskracht om neen te zeggen tegen een emmer popcorn (gesuikerd, uiteraard) terwijl ik op tv naar een romantische komedie kijk over twee mooie mensen die een liefdesverhaal beleven dat ik waarschijnlijk nooit zal meemaken. Nu we het er toch over hebben, dat vriendje dat af en toe opduikt in je Instagram-verhalen, met die zorgvuldig onverzorgde baard, een sixpack die er niet vanzelf is gekomen en een diep onbezorgde blik, doet me naar mijn man kijken, die naast me zit met zijn eigen - grotere - emmer popcorn en me doet denken: "Jup, zover is het gekomen. Da's nu mijn leven. "Best er niet bij stilstaan. Loslaten, erin berusten. Ieder zijn eigen ding. Ik ben denk ik helemaal klaar voor mijn ijsje.

Een studie uitgevoerd in 2018 (https://guilfordjournals.com/doi/pdf/10.1521/jscp.2018.37.10.751) door de Universiteit van Pennsylvania (in de VS) bracht aan het licht dat te veel tijd doorbrengen op sociale media eenzaamheid en depressie bij mensen juist verhoogt. Ze worden er ongelukkiger en gefrustreerder van en overmand door een gevoel van existentiële leegte. De studie vergeleek de mate van eenzaamheid van de deelnemers in een week waarin ze vrij gebruik konden maken van sociale netwerken met de mate van eenzaamheid die ze ervoeren in drie andere weken waarin ze per dag maar tien minuten mochten doorbrengen op Instagram, Facebook en Snapchat. De resultaten waren opmerkelijk. "We stelden vast dat gevoelens van eenzaamheid en depressie gevoelig afnamen als mensen minder tijd doorbrachten op sociale media", verklaarde Melissa Hunt, een van de auteurs van de studie. "Er zijn al publicaties over sociale netwerken die aangeven dat de neiging om te vergelijken ons overweldigt. Als we kijken naar het leven van anderen, vooral op Instagram, is het gemakkelijk om aan te nemen dat iedereen een beter en cooler leven leidt dan wijzelf", voegde Melissa Hunt eraan toe.

Dat zijn maar een paar van de negatieve aspecten van de groeiende afhankelijkheidsrelatie die we vandaag de dag hebben met sociale netwerken. In de loop der jaren heeft bijna iedereen zijn eigen gemeenschap van vrienden, volgelingen en fans opgebouwd, wat een vals gevoel geeft van verbondenheid met andere mensen, echte mensen, echte vrienden, slechts een berichtje van ons verwijderd. Behalve dan dat er nooit een echte reden lijkt te zijn om dat berichtje ook daadwerkelijk naar iemand te sturen. Al die andere mensen sturen ons evenmin berichten. Het is alsof die duizenden virtuele vriendschappen ergens rondzweven en nooit leiden tot direct contact. Toch zijn ze er allemaal, in hun Facebook- of Instagram-feeds, en ze leiden allemaal een geweldig leven. Zoals dat frêle meisje van de middelbare school dat nu marketingdirecteur is en de wereld rondreist of die nerdy stagiair op ons vorige bedrijf die nu oprichter en CEO is van een succesvolle start-up (echt of ingebeeld? - het maakt niet uit). Zelfs die beste vriendin die geluk had en een goede partij trouwde, is er en lijkt haar tijd te besteden aan het uitproberen van nieuwe brunches. Alleen wij lijken een triest leven te leiden met niets dat de moeite is om te laten zien. We lijken achter te blijven. Helemaal alleen.

Klinisch psycholoog Dina Guerreiro legt uit dat "door zich virtueel met elkaar te verbinden, mensen de illusie creëren van nabijheid en samenhorigheid, dat ze echte vrienden hebben". Volgens haar brengt "deze illusie echter grote gevaren met zich mee". "Veel mensen proberen te leven volgens het gedrag en de levensstandaarden die ze online te zien krijgen. De meeste berichten op sociale media laten meer positieve dan negatieve situaties zien, met schijnbaar prachtige levens gevuld met het reizen naar coole plaatsen en het dragen van modieuze kledij", voegt Dina Guerreiro eraan toe. Dat soort dingen is erg courant op pagina's van 'digital influencers', zegt ze nog. De gevolgen blijken bijzonder negatief te zijn. Er ontstaat immers "een gevoel dat anderen een beter en gelukkiger leven leiden". En dat leidt ertoe dat elk individu zich onvermijdelijk oneerlijk behandeld en minder succesvol voelt dan anderen, wat "een gevoel van frustratie, een laag zelfbeeld en eenzaamheid in de hand werkt", zegt Dina Guerreiro.

Het is belangrijk om hier twee verschillende concepten niet dooreen te halen: eenzaamheid en zelfliefde of het genieten van alleen te zijn. De laatstgenoemde levens worden ook voortdurend beïnvloed door al de informatie die we krijgen van televisie, radio, websites en sociale netwerken. De informatiestroom is onophoudelijk en komt van overal. Dit maakt het des te dringender om te weten wanneer men moet stoppen, er even tussenuit te gaan, op zoek te gaan naar de vrede die mensen soms alleen vinden in de momenten die ze voor zichzelf houden. Voor hen houdt het alleen zijn niet in dat ze eenzaam zijn, maar gaat het volgens Dina Guerreiro om "een gewenst alleen-zijn, iets wat we zoeken en vinden in de momenten die we onszelf geven om onszelf te zijn, zodat we momenten van reflectie en zelfbewustzijn kunnen koesteren". De klinisch psycholoog onderscheidt deze wens om alleen te zijn van die andere vorm die een reëel probleem vormt voor het individu en een steeds grotere impact heeft op de samenleving van vandaag. "Een makkelijke manier om het verschil tussen de twee emoties te begrijpen, is om het volgende te onthouden: alleen zijn is niet hetzelfde als je eenzaam voelen".

Nu, er is geen voor de hand liggende oplossing voor dit probleem. Het volstaat niet om mensen te vertellen dat ze moeten stoppen met het vergelijken van hun eigen echte leven met de perfecte levens die anderen op sociale media leiden. Iedereen kan immers om het even wat posten op sociale media. Dat hoeft niet per se overeen te stemmen met de werkelijkheid. Het ligt in onze aard om als individu op zoek te gaan naar troostende ervaringen, om te streven naar geluk en vervulling. Als de wereld van de sociale media ons de tegenovergestelde richting uitstuurt, is het maar een kwestie van tijd eer we onze individuele dynamiek aan deze nieuwe realiteit aanpassen en de tegenovergestelde richting uitgaan.

Annelies, mama van Elliot.